Uşak Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kent Belleği Projesi Sorumlusu Ömer Aşcı, Barzani Aşireti’nin tarihi geçmişi, kökenleri ve Uşak’taki sürgün süreci hakkında kapsamlı açıklamalarda bulundu. Aşcı, Barzani Aşireti’nin kökenlerinin İran’ın Curcan bölgesinde yer alan Bariz (veya Berzan) kasabasına dayandığını belirtti. Osmanlı kaynaklarında ise bu bölge "Berazi" veya "Berzenci" olarak geçmektedir. Aşçı, Barzani Aşireti’nin adının, Kürtçe’de "yaban domuzu" anlamına gelen "Baraz" kelimesinden türediği ve bu nedenle aşiret üyelerinin Barzani olarak adlandırıldığını kaydetti. Bu rivayete göre, aşiretin cesur erkekleri, düşmanlarına karşı "birer yaban domuzu" gibi cesurca hareket ettikleri için bu ismi almışlardır.
Barzani Aşireti'nin, 1400 ile 1403 yılları arasında Timurlenk’in Suriye ve Anadolu seferleri sırasında Kuzey Irak’a göç etmiş olabileceği ifade edilmektedir. Aşcı, Barzani Aşireti’nin, Safevi Devleti’nin Şah İsmail tarafından Osmanlı’ya karşı Çaldıran Ovası’nda mağlup edilmesinin ardından Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya iskan edilen Kürt aşiretlerinden biri olduğunu söyledi. Ayrıca, Barzani Aşireti’nin zamanla pek çok diğer aşiret ile birleşerek büyük bir Türk-Kürt konfederasyonuna dönüştüğünü belirtti. Bu aşiretlerin arasında Eladinan (Aladdin), Didan (Hüdi), Dinan (Dinai), Qeregeçan (Karakeçili), Ketikan, Meafan, Mir, Oxiyan (Okçuyan), Pijan (Pican), Kurdikan, Şedadan (Şedan), Şexan (Şeyhan) ve Zerwan gibi aşiretlerin bulunduğunu vurguladı.
Barzani Aşireti’nin, Kuzey Kurmanci lehçesiyle Kürtçe konuştuğunu ve çoğunluğunun Sünni olduğunu belirten Aşcı, ancak tarihsel süreçte Barzani Aşireti'nin, Yezidi, Hristiyan ve Yahudi inançlarına sahip bireyleri de barındırdığını söyledi. Özellikle, Los Angeles Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapan Prof. Yona Sabar’ın 1982’de yayımlanan “The Folk Literature of the Kurdistani Jews: An Anthology” isimli kitabının, Barzani Ailesi’nin tarihine dair önemli bilgiler sunduğunu belirtti. Prof. Sabar’a göre, Kuzey Irak’ta 16. ve 17. yüzyıllarda Barzani ailesine mensup hahamlar, Yahudi eğitim kurumları kurmuşlar ve özellikle Haham Samuel Barzani, ailenin kurucusu olarak kabul edilmiştir. Sabar, Barzani ailesinin Musul, Kerkük ve Erbil bölgesinde etkili olduğunu ifade etmiştir.
Aşcı, Barzani Aşireti’nin günümüzde iki ana kısımdan oluştuğunu söyledi. Hasanoyi Barzanileri, Zap Nehri ve Barzan kasabasında yaşamaktadırlar. Diğer kısım olan Süleymani Barzanileri ise, Suruç, Birecik, Ağrı, Aynularap, Carablus, Şam ve Halep gibi bölgelerde yaşamaktadırlar. Aşiretin Dinnailer, Didanlılar, Alaadinliler, Picanlılar, Şeyhanlılar, Ketlanlılar, Şedadiler gibi önemli kol ve grupları bulunmaktadır. Örneğin, Dinnailer, Berazi aşiretinin en kalabalık kolu olup, Kirmanşah yakınlarındaki Dinawer bölgesinden geldikleri için bu ismi almışlardır. Didanlılar ise, Karageçili ve Türkmen topluluklarından oluşmuş, ancak sonradan Kürtleşerek bu konfederasyona katılmışlardır.
Ömer Aşcı, Barzani Aşireti’nin tarihsel olarak önemli bir rol üstlendiğini ve Osmanlı İmparatorluğu’na büyük katkı sağladığını ifade etti. Sultan Abdülhamit döneminde, Barzani Aşireti’nin, Hamidiye Alayları’na 1.725 kişi ile fiilen katıldığını belirten Aşcı, sonrasında İttihat ve Terakki hükümetinin Barzani Aşireti ile ilişkilerinde gerilimler yaşandığını söyledi. İttihatçılar, Şeyh Said Berzenci’yi, oğulları Ahmed ve Mahmud Hafid’i, Musul’a sürgün etmiştir. Ardından, Barzani Aşireti üyelerinden birçok kişi, Osmanlı Devleti tarafından Uşak ve benzeri pek çok bölgeye sürgün edilmiştir.
Birinci Dünya Savaşı sırasında ise, Barzani Aşireti’nin, Osmanlı Ordusu saflarında İngilizler ve Ruslara karşı savaştığı aktarılmaktadır. Savaş sırasında, Ruslar Ermenilere, İngilizler ise Asurilere (Hıristiyan Nasturiler) destek verirken, Asuri ve Ermeni grupları da Kürt Müslümanlara saldırmışlardır. Barzani Aşireti, Osmanlı vatandaşı Kürtler ve İran Kürtleri ile birlikte bu dönemde önemli bir askeri mücadeleye katılmışlardır. 1919 yılında Şeyh Mahmud Hafid Berzenci’nin İngiliz emperyalizmine karşı ayaklanması sırasında, Barzani Aşireti’nin Reisi Şeyh Ahmed Barzani’nin önemli destek verdiği vurgulanmaktadır.
Aşcı, Barzani Aşireti’nin Kürt milliyetçiliği hareketinin temel yapı taşlarını oluşturduğunu ve günümüzdeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin elde edilmesinde Barzani ailesinin büyük rol oynadığını ifade etti. Mesud Barzani, Suriye eski Başbakanı Muhsin Al-Barazi gibi önemli şahsiyetlerin Barzani Aşireti’nden çıktığını belirten Aşcı, birinci dünya savaşındaki Barzani Aşireti’nin tutumunun, Kürt hareketinin şekillenmesinde belirleyici bir faktör olduğunu vurguladı.
