- a) Kameraların görüş açısı insanlara göre daha geniştir.
- b) Kameralarla şüpheli yerlere zoom yapılarak yakından görülmesi mümkündür.
- c) Görüntüler kaydedilir ve daha sonra kayıtlar değerlendirilebilir.
Orman yangınlarını otomatik izlemede araştırma ve uygulamalar, son birkaç yıl içinde gelişmiştir. Otomatik izlemenin iki temel şekli vardır:
- a) Yer istasyonlarından izleme,
- b) Uydulardan izleme.
Uydudan izleme, daha çok Rusya ve Kanada
gibi çok geniş arazilerin söz konusu olduğu yerlerde
kullanılmaktadır. Uyduların en önemli özellikleri,
yer gözetleme istasyonlarının kurulamadığı ve verilerin toplanamadığı çok geniş veya dağlık alanlardan bilgilerin elde edilmesidir. Uçaklardan izleme
de yapılmaktadır, fakat sürekli yapılmadığı için verimli olmamaktadır.
Orman yangınları daha çok yer istasyonlarından izlenmektedir ve farklı
izleme yöntemleri ve algılayıcılar kullanılmaktadır;
w Gün boyunca dumanı ve geceleri alevleri gösteren hassas video kameralar,
w Yangında oluşan sıcaklığı esas alan infrared ısıl görüntü kameraları,
w Dumanın spektral karakteristiğini ayırt eden infrared spektrometreler,
w Duman partiküllerinin lazer ışığını geri saçması esasına dayanan sistemler.
Infrared ve lazer esaslı sistemler daha hassastır ve daha az hatalı alarm
vermektedir, fakat video kameralara göre daha pahalıdır. Video kameralar daha
yaygın kullanılmaktadır.
Gözlem kulelerine konacak kameralar, alanı tarar ve herhangi bir sebeple
oluşan dumanı algılayarak otomatik olarak merkeze bildirir. Kameralar 270-360
ºC arasında gözetleme yapabilir. Kameraların modellerine bağlı olarak 300-400
hektarlık bir alanı tarama süresi iki-dört dakika arasında değişmektedir. Kuleye
yaklaşık 10 km ila 40 km uzakta çıkan bir dumanı, başladıktan 15-45 saniye içinde algılayabilmektedir. Algılama olduğunda sesli olarak izleme noktasında alarm
vermektedir. Video kameraların en büyük dezavantajları, özellikle bulut, gölge ve
toz gibi atmosferik şartlarda ve ışık yansımalarında net görüntü alınamaması ve
operatörün kararının gerekmesidir.
Uzun dalgalı infrared (LWIR) kameralar, maliyetlerindeki azalmalar ve
ebatlarındaki küçülmeler ile modern bilgisayarların işleme kapasitesinin artmasıyla her geçen gün daha ekonomik ve pratik bir hale gelmekte, ormanların uzun
dalga infrared kameralarla izlenmesi gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Cisimler
sıcaklıklarına bağlı olarak, çok düşük sıcaklıklarda bile Planck kanunu uyarınca
spektral olarak ışınım neşrederler. Neşredilen ışınım, çok küçük dalga boylarında
ise görünen ışınım 0.36-0.78 mm yani ışıktır. Uzun dalga boylu ışınımlar “ısıl ışınım” olarak isimlendirilir ve normal gözle görülmez. Isıl ışınım, insan gözünün
tespit edemeyeceği kadar uzun olduğu için görünen, bizim sıcaklık olarak algıladığımız elektro-manyetik spektrumun bir parçasıdır. Mutlak 0 (sıfır) sıcaklığın
(-273 ºC) üzerindeki her cisim, infrared ışınım neşreder. Bir nesnenin sıcaklığı ne
kadar yüksekse, yaydığı infrared ışınım da o kadar büyük olur. Infrared kameralar
cisimlerin neşrettiği ışınım esasına dayanır.
Orman yangınlarının yeri ve büyüklüğü, gerçek zamanlı yönlendirme teknolojileriyle bütünleştirilmekte, fotogrametrik olarak doğru şekilde tanımlanarak
kısa sürede belirlenebilmektedir. Bu bilgi, daha sonra yangın kontrolü sistemleriyle bütünleştirilmek için yangın kontrol görevlilerine iletilmektedir. Kızılötesi
ışınım biçiminde, dışarı verilen ısıyı algılayan uzun dalga infrared kameraların
kullanımı, pus, duman veya karanlık nedeniyle azalan görüş netliğinde orman
yangınlarının erken teşhisini ve konumlarının saptanmasını sağlamaktadır.
Görüntüler üzerinden yangının üç boyutlu koordinatlarını tanımlamak
üzere çoklu görüntüler için kameranın devrede olduğu zamanlarda konum vektörü ve yönlendirme de gerekmektedir. Hedef, sıcak noktaların üç boyutlu koordinat hesaplamalarını doğru bir şekilde yapmak için potansiyel sıcak noktaları
mümkün olduğu kadar çok çerçevede ve mümkün olduğu kadar uzun süre takip
etmektir. Sıcak noktaların ve yangınların üç boyutlu koordinat hesaplamalarından sonra bu bilgiler, bir uydu iletişim tekniği kullanılarak web sunucusuna da
yollanabilmektedir.
Bir orman yangınında yangın noktası çevresinden daha sıcaktır. Yangında üretilen ısının taşınım ve iletimle yayılması yavaş olur. Çevredeki cisimler
ısıyı soğurabilir. Soğurma oranı, objenin ısı kapasitesi, objelerin yangına olan
mesafesi ve hava şartları gibi pek çok faktöre bağlıdır. Ağaçların diplerindeki ve
pek çok ağaçla çevrelenmiş küçük bir yangında yayılma, çevreleyen ağaçlar tarafından soğurularak dışarı geçişi engellenmektedir. Bazen bu, yangın “sıcak
noktaları”nın, çevreleyen orman tarafından saklanmasına yol açmaktadır. İlk adımda, ortalama sıcaklığın üzerindeki oluşumların ayrıştırılması için düşük bir eşik kullanarak, sıcak noktalarla birlikte pek çok istenmeyen oluşum da aradan çıkartılmaktadır. İmaja ve oluşum serilerine ısıl yönden yaklaşılmaktadır. Isıl imaj doğrudan görüntülediğinde, çok yüksek piksel yoğunluğuyla yangın son derece belirgindir.
Kamera kontrollü orman yangınlarını gözetleme çalışmalarına ülkemizde
de başlanmıştır. Orman Genel Müdürlüğü, yangınla mücadele eylem planı çerçevesinde yangın gözetleme kulelerine kamera kurma çalışmalarını başlatmıştır. Uzaktan algılama yöntemiyle kritik bölgelerde kurulan sistemle, çıkabilecek yangınlar kamera sistemiyle gözetlenecektir. Pilot bölge olarak Manavgat ve Marmaris’te başlatılan proje kapsamında, ormanlara gözetleme yapabilen kameralar yerleştirilmektedir. Kameralar yangını fark ettiği zaman sistemi alarma geçirmekte, bu sayede yangın ve yangını çıkaran faktör anında tespit edilebilmektedir. (SERKAN KARAYOL)